کد مطلب:125 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:394
نـماز جماعت
مسأله 1426 ـ مستحب است نمازهای واجب خصوصاً نمازهای یومیّه را به جماعت بخوانند، و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصاً برای همسایه مسجد و كسی كه صدای اذان مسجد را می شنود بیشتر سفارش شده است.
مسأله 1427 ـ در روایتی وارد شده است كه اگر یك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتی ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند و عدّه آنان كه از ده گذشت اگر تمام آسمانها كاغذ و دریاها مركب و درختان قلم و جن و انس و ملائكه نویسنده شوند نمی توانند ثواب یك ركعت آن را بنویسند.
مسأله 1428 ـ حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنائی جایز نیست و سزاوار نیست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله 1429 ـ مستحبّ است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز با جماعت از نمازِ اوّل وقت كه فرادی یعنی تنها خوانده شود بهتر است. و نیز نماز جماعتی را كه مختصر بخوانند از نماز فرادی كه آن را طول بدهند بهتر می باشد.
مسأله 1430 ـ وقتی كه جماعت برپا می شود مستحب است كسی كه نمازش را فرادی خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او كافی است.
مسأله 1431 ـ اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را كه به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتی كه جماعت دوّم و اشخاص آن غیر از اوّل باشند و او امام باشد اشكال ندارد.
مسأله 1432 ـ كسی كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتی كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت می شود باید نماز را با جماعت بخواند.
مسأله 1433 ـ اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر كنند كه نماز را به جماعت بخواند در صورتی كه ترك آن موجب اذیت و ناراحتی یا اسائه ادب به پدر یا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.
مسأله 1434 ـ نمازهای مستحبّی را نمی شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء كه برای آمدن باران می خوانند و همچنین نماز عید فطر و قربان را نیز
[235]
می توانند به جماعت بخوانند.
مسأله 1435 ـ موقعی كه امام جماعت نماز یومیه می خواند هر كدام از نمازهای یومیه را می شود به او اقتداء كرد ولی اگر امام نماز یومیه اش را احتیاطاً دوباره می خواند مأموم نمی تواند نماز خود را با او بخواند، مگر اینكه هر دو از جهت احتیاط مثل هم و از یك جهت باشند.
مسأله 1436 ـ اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را می خواند می شود به او اقتدا كرد ولی اگر نمازش را احتیاطاً قضا می كند یا قضای احتیاطی نماز كس دیگر را می خواند اگر چه برای آن پول نگرفته باشد اقتدای به او اشكال دارد، مگر اینكه مأموم هم نماز احتیاطی از جهت احتیاطی كه امام دارد، بخواند، ولی اگر انسان بداند نماز كسی كه برای او قضا می خواند، فوت شده، اشكال ندارد.
مسأله 1437 ـ اگر امام در محراب باشد و كسی پشت سر او اقتدا كرده باشد كسانی كه دو طرف محراب ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب امام را نمی بینند نمی توانند اقتدا كنند بلكه اگر كسی هم پشت سر امام اقتدا كرده باشد اقتدا كردن كسانی كه دو طرف او ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب، امام را نمی بینند بنابر احتیاط واجب صحیح نیست.
مسأله 1438 ـ اگر به واسطه درازی صف اوّل كسانی كه دو طرف صف ایستاده اند امام را نبینند می توانند اقتداء كنند، و نیز اگر به واسطه درازی یكی از صفهای دیگر كسانی كه دو طرف آن ایستاده اند صف جلوی خود را نبینند می توانند اقتداء نمایند.
مسأله 1439 ـ اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد، كسی كه مقابل درب پشت صف ایستاده نمازش صحیح است و نیز نماز كسانی كه پشت سر او اقتدا می كنند صحیح است، ولی كسانی كه دو طرف او ایستاده اند و صف جلو را نمی بینند بنابر احتیاط واجب اقتدا آنها صحیح نیست.
مسأله 1440 ـ كسی كه پشت ستون ایستاده اگر از طرف راست یا چپ به واسطه مأموم دیگر به امام متّصل نباشد نمی تواند اقتداء كند ولی اگر از طرف راست یا چپ متّصل باشد می تواند اقتدا كند.
مسأله 1441 ـ جای ایستادن امام باید از جای مأموم بلندتر نباشد ولی اگر مكان امام مقدار خیلی كمی بلندتر باشد اشكال ندارد. و نیز اگر زمین سراشیب باشد و
[236]
امام در طرفی كه بلندتر است بایستد در صورتی كه سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد كه به آن زمین مسطح بگویند مانعی ندارد.
مسأله 1442 ـ اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد در صورتی كه بلندی به مقدار متعارف زمان قدیم باشد كه عرفاً یك اجتماع محسوب شود اشكال ندارد بنابراین در ساختمانهای چند طبقه این زمان اگر فاصله هر طبقه تا سه متر باشد، ظاهراً وحدت صدق می كند و جماعت اشكال ندارد.
مسأله 1443 ـ اگر بین كسانی كه در یك صف ایستاده اند بچّه ممیّز یعنی بچّه ای كه خوب و بد را می فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است می توانند اقتدا كنند.
مسأله 1444 ـ بعد از تكبیر امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تكبیر گفتن آنان نزدیك باشد كسی كه در صف بعد ایستاده می تواند تكبیر بگوید ولی احتیاط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبیر صف جلو تمام شود.
مسأله 1445 ـ اگر بداند نمازِ یك صف از صفهای جلو باطل است در صفهای بعد نمی تواند اقتدا كند، و اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، می تواند اقتدا كند.
مسأله 1446 ـ هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمی تواند به او اقتدا كند.
مسأله 1447 ـ اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده یا كافر بوده یا به جهتی نمازش باطل بوده مثلاً بیوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحیح است.
مسأله 1448 ـ اگر در بین نماز شك كند كه اقتداء كرده یا نه، چنانچه در حالی باشد كه وظیفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش می دهد می تواند نماز را به جماعت تمام كند و اگر مشغول كاری باشد كه هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است مثلاً در ركوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیّت فرادی تمام نماید.
مسأله 1449 ـ انسان در بین نماز جماعت می تواند نیّت فرادی كند.
مسأله 1450 ـ اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نیّت فرادی كند لازم نیست حمد و سوره را بخواند ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادی نماید بنابر احتیاط واجب حمد و سوره را از اوّل بخواند.
مسأله 1451 ـ اگر در بین نماز جماعت نیّت فرادی كند بنابر احتیاط واجب نباید دوباره نیّت جماعت كند، ولی اگر مرددّ شود كه نیّت فرادی كند یا نه و بعد
[237]
تصمیم بگیرد كه نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحیح است.
مسأله 1452 ـ اگر شك كند كه نیّت فرادی كرده یا نه، باید بنا بگذارد كه نیّت فرادی نكرده است.
مسأله 1453 ـ اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگرچه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحیح است و یك ركعت حساب می شود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد جماعتش باطل است.
مسأله 1454 ـ اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتداء كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسیده یا نه نمازش باطل است و احتیاط آن است كه نمازش را تمام كند و دوباره اعاده كند.
مسأله 1455 ـ اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و پیش از آنكه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد، می تواند نیّت فرادی كند یا صبر كند تا امام برای ركعت بعد برخیزد و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند. ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بكشد كه نگویند این شخص نماز جماعت می خواند، باید نیّت فرادی نماید.
مسأله 1456 ـ اگر از اوّل نماز یا بین حمد و سوره اقتدا كند و پیش از آنكه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد نماز او به طور جماعت صحیح است و باید ركوع كند و خود را به امام برساند.
مسأله 1457 ـ اگر موقعی برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیّت و گفتن تكبیرة الأحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند ولی سلام را نگوید و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد و بدون آنكه دوباره نیّت كند و تكبیر بگوید حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسأله 1458 ـ مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و بنابر احتیاط واجب قدری عقب تر از امام بایستد و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد كه در ركوع و سجودش جلوتر از امام باشد اشكال ندارد.
مسأله 1459 ـ در نماز جماعت بین مأموم و امام نباید پرده و مانند آن كه پشت آن دیده نمی شود فاصله باشد، و همچنین است بین انسان و مأموم دیگری كه انسان
[238]
به واسطه او به امام متّصل شده است ولی اگر مأموم زن باشد و امام مرد فاصله شدن پرده و مانند آن اشكال ندارد، و فاصله شدن پرده و مانند آن بین زن و مأموم دیگری كه مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است اشكال ندارد، امّا اگر امام و مأموم هردو زن باشند حكمش مانند مردان است كه نباید چیزی بین آنها فاصله شود.
مسأله 1460 ـ اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده یا چیز دیگری كه پشت آن را نمی توان دید فاصله شود، نمازش فرادی می شود و صحیح است.
مسأله 1461 ـ احتیاط واجب آن است كه بین جای سجده مأموم و جای ایستادن امام بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نباشد. و نیز اگر انسان به واسطه مأمومی كه جلوی او ایستاده به امام متّصل باشد بنابر احتیاط واجب باید فاصله جای سجده اش از جای ایستادن او بیشتر از یك قدم معمولی نباشد و احتیاط مستحب آن است كه جای سجده مأموم با جای كسی كه جلو او ایستاده، هیچ فاصله نداشته باشد.
مسأله 1462 ـ اگر مأموم به واسطه كسی كه طرف راست یا چپ او اقتدا كرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد، چنانچه بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نداشته باشد نمازش صحیح است.
مسأله 1463 ـ اگر در نماز، بین مأموم و امام یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است بیشتر از یك قدم فاصله پیدا شود نمازش فرادی می شود و صحیح است.
مسأله 1464 ـ اگر نماز همه كسانی كه در صف جلو هستند تمام شود یا همه نیّت فرادی نمایند اگر فاصله به اندازه یك قدم معمولی بیشتر نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحیح است و اگر بیشتر از این مقدار باشد فرادی می شود و صحیح است.
مسأله 1465 ـ اگر در ركعت دوّم اقتدا كند، قنوت و تشهّد را با امام می خواند و احتیاط آن است كه موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند كند، و باید بعد از تشهّد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر برای سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند، یا نیّت فرادی كند و نمازش صحیح است.
[239]
مسأله 1466 ـ اگر موقعی كه امام در ركعت دوّم نماز چهار ركعتی است اقتدا كند، باید در ركعت دوّم نمازش كه ركعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشیند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، یك مرتبه بگوید و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1467 ـ اگر امام در ركعت سوّم یا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمی رسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا كند.
مسأله 1468 ـ اگر در ركعت سوّم یا چهارم امام اقتدا كند، باید حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد، باید حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد بهتر آن است كه احتیاطاً نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1469 ـ كسی كه می داند اگر سوره یا قنوت را بخواند در ركوع به امام نمی رسد نباید سوره یا قنوت را بخواند ولی اگر خواند نمازش صحیح است.
مسأله 1470 ـ كسی كه اطمینان دارد كه اگر سوره را شروع كند یا تمام نماید به ركوع امام می رسد احتیاط واجب آن است كه سوره را شروع كند یا اگر شروع كرده تمام نماید.
مسأله 1471 ـ كسی كه یقین دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام می رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد نمازش صحیح است.
مسأله 1472 ـ اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است می تواند اقتدا كند، ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد كه امام در ركعت اوّل یا دوّم بوده، نمازش صحیح است.
مسأله 1473 ـ اگر به خیال اینكه امام در ركعت اوّل یا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوّم یا چهارم بوده نمازش صحیح است، ولی اگر پیش از ركوع بفهمد باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1474 ـ اگر به خیال اینكه امام در ركعت سوّم یا چهارم است حمد و سوره بخواند و پیش از ركوع یا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل یا دوّم بوده، نمازش صحیح است، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد لازم نیست آنها را تمام كند.
مسأله 1475 ـ اگر موقعی كه مشغول نماز مستحبّی است جماعت برپا شود،
[240]
چنانچه اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود بلكه اگر اطمینان نداشته باشد كه به ركعت اوّل می رسد مستحبّ است به همین دستور رفتار نماید.
مسأله 1476 ـ اگر موقعی كه مشغول نماز سه ركعتی یا چهار ركعتی است جماعت برپا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوّم نرفته و اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است به نیّت نماز مستحبّی نماز را دو ركعتی تمام كند و خود را به جماعت برساند.
مسأله 1477 ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد یا سلام اوّل باشد لازم نیست نیّت فرادی كند.
مسأله 1478 ـ كسی كه یك ركعت از امام عقب مانده وقتی امام تشهّد ركعت آخر را می خواند می تواند نیّت فرادی كند و برخیزد و نماز را تمام كند و یا انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد.
شرایط امام جماعت
مسأله 1479 ـ امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و نیز امام جماعت بنابر احتیاط واجب باید مرد باشد و اقتدا كردن بچّه ممیّز كه خوب و بد را می فهمد به بچّه ممیّز دیگر مانعی ندارد.
مسأله 1480 ـ امامی را كه عادل می دانسته، اگر شك كند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.
مسأله 1481 ـ كسی كه ایستاده نماز می خواند، نمی تواند به كسی كه نشسته یا خوابیده نماز می خواند اقتدا كند. و كسی كه نشسته نماز می خواند نمی تواند به كسی كه خوابیده نماز می خواند اقتدا نماید.
مسأله 1482 ـ كسی كه نشسته نماز می خواند، می تواند به كسی كه نشسته نماز می خواند اقتدا كند ولی بنابر احتیاط واجب كسی كه خوابیده است نباید به كسی كه نشسته و یا خوابیده نماز می خواند اقتدا كند.
مسأله 1483 ـ اگر امام جماعت به واسطه عذری یا تیمّم یا با وضوی جبیره ای
[241]
نماز بخواند، می شود به او اقتدا كرد ولی اگر به واسطه عذری با لباس نجس نماز می خواند بنابر احتیاط واجب نباید به او اقتدا كرد.
مسأله 1484 ـ اگر امام جماعت مرضی دارد كه نمی تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری كند بنابر احتیاط واجب، نمی شود به او اقتدا كرد.
مسأله 1485 ـ بنابر احتیاط واجب كسی كه بیماری جذام (خوره) یا برص (پیسی) دارد، و كسی كه حدّ شرعی خورده است نباید امام جماعت شود.
احكام جماعت
مسأله 1486 ـ موقعی كه مأموم نیّت می كند، باید امام را معیّن كند ولی دانستن اسم او لازم نیست، مثلاً اگر نیّت كند اقتدا می كنم به امام حاضر نمازش صحیح است.
مسأله 1487 ـ مأموم باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولی اگر ركعت اوّل یا دوّم او ركعت سوّم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را بخواند.
مسأله 1488 ـ اگر مأموم در ركعت اوّل و دوّم نماز صبح و مغرب و عشا صدای حمد و سوره امام را بشنود، اگرچه كلمات را تشخیص ندهد، نباید حمد و سوره را بخواند و اگر صدای امام را نشنود، مستحبّ است حمد و سوره را بخواند ولی باید آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشكال ندارد.
مسأله 1489 ـ اگر مأموم بعضی از كلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است كه حمد و سوره را نخواند.
مسأله 1490 ـ اگر مأموم سهواً حمد و سوره بخواند، یا خیال كند صدائی را كه می شنود صدای امام نیست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صدای امام بوده، نمازش صحیح است.
مسأله 1491 ـ اگر شك كند كه صدای امام را می شنود یا نه، یا صدائی بشنود و نداند صدای امام است یا صدای كس دیگر، می تواند حمد و سوره را به قصد قربت مطلقه بخواند.
مسأله 1492 ـ احتیاط واجب آن است كه مأموم در ركعت اوّل و دوّم نماز ظهر و
[242]
عصر حمد و سوره نخواند و مستحب است به جای آن ذكر بگوید.
مسأله 1493 ـ مأموم نباید تكبیرة الاحرام را پیش از امام بگوید بلكه احتیاط واجب آن است كه تا تكبیر امام تمام نشده تكبیر نگوید.
مسأله 1494 ـ اگر مأموم سلام امام را بشنود، یا بداند چه وقت سلام می گوید، نباید پیش از امام سلام بگوید و چنانچه عمداً پیش از امام سلام دهد اشكال دارد.(1)ولی اگر نیت فرادی كند یا سهواً پیش از امام سلام دهد، نمازش صحیح است و لازم نیست دوباره سلام دهد.
مسأله 1495 ـ اگر مأموم غیر از تكبیرة الاحرام و سلام چیزهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشكال ندارد، ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت می گوید، احتیاط مستحب آن است كه پیش از امام نگوید.
مسأله 1496 ـ مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده می شود، كارهای دیگر آن مانند ركوع و سجود را با امام یا كمی بعد از امام بجا آورد. و اگر عمداً پیش از امام یا مدّتی بعد از امام انجام دهد معصیت كرده و احتیاط واجب آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
مسأله 1497 ـ اگر سهواً پیش از امام سر از ركوع بردارد چنانچه امام در ركوع باشد باید به ركوع برگردد و با امام سر بردارد و در این صورت زیادشدن ركوع كه ركن است نماز را باطل نمی كند ولی اگر به ركوع برگردد و پیش از آنكه به ركوع برسد امام سر بردارد نمازش باطل است.
مسأله 1498 ـ اگر اشتباهاً سر بردارد و ببیند امام در سجده است باید به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده این اتّفاق بیفتد برای زیادشدن دو سجده كه ركن است نماز باطل نمی شود.
مسأله 1499 ـ كسی كه اشتباهاً پیش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد و هنوز به سجده نرسیده امام سر بردارد نمازش صحیح است ولی اگر در هردو سجده از یك ركعت این اتّفاق بیفتد نمازش باطل می شود.
ــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ یعنی بنابر احتیاط واجب به این نماز اكتفا نكند و نماز را اعاده كند.
[243]
مسأله 1500 ـ اگر اشتباهاً سر از ركوع یا سجده بردارد و سهواً یا به خیال اینكه به امام نمی رسد به ركوع یا سجده نرود، نمازش صحیح است.
مسأله 1501 ـ اگر سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است چنانچه به خیال اینكه سجده اوّل امام است به قصد این كه با امام سجده كند به سجده رود و بفهمد سجده دوّم امام بوده سجده دوّم او حساب می شود، و اگر به خیال این كه سجده دوّم امام است به سجده رود و بعد از سر برداشتن از سجده بفهمد سجده اوّل امام بوده متابعت از امام جماعت به حساب می آید و باید بار دیگر با امام به سجده رود و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است كه نما را به جماعت تمام كند و دوباره بخواند.
مسأله 1502 ـ اگر سهواً پیش از امام به ركوع رود و طوری باشد كه اگر سر بردارد به مقداری از قرائت امام می رسد چنانچه سر بردارد و با امام به ركوع رود نمازش صحیح است و اگر عمداً برنگردد بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است و در هردو ركوع باید ذكر را بگوید لیكن احتیاط واجب آن است كه در ركوع اوّل یك ذكر صغیر بیشتر نگوید.
مسأله 1503 ـ اگر سهواً پیش از امام به ركوع رود و طوری باشد كه اگر برگردد به چیزی از قرائت امام نمی رسد، در صورتی كه صبر كند تا امام به او برسد نمازش صحیح است.
مسأله 1504 ـ اگر سهواً پیش از امام به سجده رود، در صورتی كه صبر كند تا امام به او برسد نمازش صحیح است.
مسأله 1505 ـ اگر امام در ركعتی كه قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، یا در ركعتی كه تشهد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهد شود مأموم نباید قنوت و تشهد را بخواند ولی نمی تواند پیش از امام به ركوع رود، یا پیش از ایستادن امام بایستد بلكه باید با علامت و اشاره ای به او حالی كند و اگر نشد صبر كند تا امام تشهّد یا قنوت را تمام كند و بقیّه نماز را با او بخواند.
[244]
چیزهایی كه در نماز جماعت مستحب است
مسأله 1506 ـ اگر مأموم یك مرد باشد، مستحب است طرف راست امام بایستد و اگر زن باشد، مستحب است در طرف راست امام طوری بایستد كه جای سجده اش مساوی زانو یا قدم امام باشد و اگر یك مرد و یك زن و یا یك مرد و چند زن باشند مستحب است مرد طرف راست امام و باقی پشت سر امام بایستند و اگر چند مرد و چند زن باشند مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بایستند.
مسأله 1507 ـ مستحب است امام دروسط صف بایستد و اهل علم و كمال و تقوی در صف اوّل بایستند.
مسأله 1508 ـ مستحب است صفهای جماعت منظم باشد و بین كسانی كه در یك صف ایستاده اند فاصله نباشد و شانه آنان ردیف یكدیگر باشد.
مسأله 1509 ـ مستحب است بعد از گفتن «قَد قَامتِ الصَّلوةُ» مأمومین برخیزند.
مسأله 1510 ـ مستحب است امام جماعت حال مأمومی را كه از دیگران ضعیف تر است رعایت كند و عجله نكند تا افراد ضعیف به او برسند و نیز مستحب است قنوت و ركوع و سجود را طول ندهد مگر بداند همه كسانی كه به او اقتدا كرده اند مایلند.
مسأله 1511 ـ مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذكرهائی كه بلند می خواند صدای خود را به قدری بلند كند كه دیگران بشنوند، ولی باید بیش از اندازه صدا را بلند نكند.
مسأله 1512 ـ اگر امام در ركوع بفهمد كسی تازه رسیده و می خواهد اقتدا كند مستحب است ركوع را دو برابر همیشه طول بدهد و بعد برخیزد، اگرچه بفهمد كس دیگری هم برای اقتدا وارد شده است.
چیزهایی كه در نماز جماعت مكروه است
مسأله 1513 ـ اگر در صف های جماعت جا باشد، مكروه است انسان تنها بایستد.
مسأله 1514 ـ مكروه است مأموم ذكرهای نماز را طوری بگوید كه امام بشنود.
[245]
مسأله 1515 ـ مسافری كه نماز ظهر و عصر و عشا را دو ركعت می خواند مكروه است در این نمازها به كسی كه مسافر نیست اقتدا كند و كسی كه مسافر نیست مكروه است در این نمازها به مسافر اقتدا نماید. یعنی ثواب كمتری دارد. هر چند نماز جماعت افضل از نماز فرادی است.
مسأله 1427 ـ در روایتی وارد شده است كه اگر یك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتی ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند و عدّه آنان كه از ده گذشت اگر تمام آسمانها كاغذ و دریاها مركب و درختان قلم و جن و انس و ملائكه نویسنده شوند نمی توانند ثواب یك ركعت آن را بنویسند.
مسأله 1428 ـ حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنائی جایز نیست و سزاوار نیست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله 1429 ـ مستحبّ است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز با جماعت از نمازِ اوّل وقت كه فرادی یعنی تنها خوانده شود بهتر است. و نیز نماز جماعتی را كه مختصر بخوانند از نماز فرادی كه آن را طول بدهند بهتر می باشد.
مسأله 1430 ـ وقتی كه جماعت برپا می شود مستحب است كسی كه نمازش را فرادی خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او كافی است.
مسأله 1431 ـ اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را كه به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتی كه جماعت دوّم و اشخاص آن غیر از اوّل باشند و او امام باشد اشكال ندارد.
مسأله 1432 ـ كسی كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتی كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت می شود باید نماز را با جماعت بخواند.
مسأله 1433 ـ اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر كنند كه نماز را به جماعت بخواند در صورتی كه ترك آن موجب اذیت و ناراحتی یا اسائه ادب به پدر یا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.
مسأله 1434 ـ نمازهای مستحبّی را نمی شود به جماعت خواند مگر نماز استسقاء كه برای آمدن باران می خوانند و همچنین نماز عید فطر و قربان را نیز
[235]
می توانند به جماعت بخوانند.
مسأله 1435 ـ موقعی كه امام جماعت نماز یومیه می خواند هر كدام از نمازهای یومیه را می شود به او اقتداء كرد ولی اگر امام نماز یومیه اش را احتیاطاً دوباره می خواند مأموم نمی تواند نماز خود را با او بخواند، مگر اینكه هر دو از جهت احتیاط مثل هم و از یك جهت باشند.
مسأله 1436 ـ اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را می خواند می شود به او اقتدا كرد ولی اگر نمازش را احتیاطاً قضا می كند یا قضای احتیاطی نماز كس دیگر را می خواند اگر چه برای آن پول نگرفته باشد اقتدای به او اشكال دارد، مگر اینكه مأموم هم نماز احتیاطی از جهت احتیاطی كه امام دارد، بخواند، ولی اگر انسان بداند نماز كسی كه برای او قضا می خواند، فوت شده، اشكال ندارد.
مسأله 1437 ـ اگر امام در محراب باشد و كسی پشت سر او اقتدا كرده باشد كسانی كه دو طرف محراب ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب امام را نمی بینند نمی توانند اقتدا كنند بلكه اگر كسی هم پشت سر امام اقتدا كرده باشد اقتدا كردن كسانی كه دو طرف او ایستاده اند و به واسطه دیوار محراب، امام را نمی بینند بنابر احتیاط واجب صحیح نیست.
مسأله 1438 ـ اگر به واسطه درازی صف اوّل كسانی كه دو طرف صف ایستاده اند امام را نبینند می توانند اقتداء كنند، و نیز اگر به واسطه درازی یكی از صفهای دیگر كسانی كه دو طرف آن ایستاده اند صف جلوی خود را نبینند می توانند اقتداء نمایند.
مسأله 1439 ـ اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد، كسی كه مقابل درب پشت صف ایستاده نمازش صحیح است و نیز نماز كسانی كه پشت سر او اقتدا می كنند صحیح است، ولی كسانی كه دو طرف او ایستاده اند و صف جلو را نمی بینند بنابر احتیاط واجب اقتدا آنها صحیح نیست.
مسأله 1440 ـ كسی كه پشت ستون ایستاده اگر از طرف راست یا چپ به واسطه مأموم دیگر به امام متّصل نباشد نمی تواند اقتداء كند ولی اگر از طرف راست یا چپ متّصل باشد می تواند اقتدا كند.
مسأله 1441 ـ جای ایستادن امام باید از جای مأموم بلندتر نباشد ولی اگر مكان امام مقدار خیلی كمی بلندتر باشد اشكال ندارد. و نیز اگر زمین سراشیب باشد و
[236]
امام در طرفی كه بلندتر است بایستد در صورتی كه سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد كه به آن زمین مسطح بگویند مانعی ندارد.
مسأله 1442 ـ اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد در صورتی كه بلندی به مقدار متعارف زمان قدیم باشد كه عرفاً یك اجتماع محسوب شود اشكال ندارد بنابراین در ساختمانهای چند طبقه این زمان اگر فاصله هر طبقه تا سه متر باشد، ظاهراً وحدت صدق می كند و جماعت اشكال ندارد.
مسأله 1443 ـ اگر بین كسانی كه در یك صف ایستاده اند بچّه ممیّز یعنی بچّه ای كه خوب و بد را می فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است می توانند اقتدا كنند.
مسأله 1444 ـ بعد از تكبیر امام اگر صفِ جلو آماده نماز و تكبیر گفتن آنان نزدیك باشد كسی كه در صف بعد ایستاده می تواند تكبیر بگوید ولی احتیاط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبیر صف جلو تمام شود.
مسأله 1445 ـ اگر بداند نمازِ یك صف از صفهای جلو باطل است در صفهای بعد نمی تواند اقتدا كند، و اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، می تواند اقتدا كند.
مسأله 1446 ـ هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد نمی تواند به او اقتدا كند.
مسأله 1447 ـ اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده یا كافر بوده یا به جهتی نمازش باطل بوده مثلاً بیوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحیح است.
مسأله 1448 ـ اگر در بین نماز شك كند كه اقتداء كرده یا نه، چنانچه در حالی باشد كه وظیفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش می دهد می تواند نماز را به جماعت تمام كند و اگر مشغول كاری باشد كه هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است مثلاً در ركوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیّت فرادی تمام نماید.
مسأله 1449 ـ انسان در بین نماز جماعت می تواند نیّت فرادی كند.
مسأله 1450 ـ اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نیّت فرادی كند لازم نیست حمد و سوره را بخواند ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادی نماید بنابر احتیاط واجب حمد و سوره را از اوّل بخواند.
مسأله 1451 ـ اگر در بین نماز جماعت نیّت فرادی كند بنابر احتیاط واجب نباید دوباره نیّت جماعت كند، ولی اگر مرددّ شود كه نیّت فرادی كند یا نه و بعد
[237]
تصمیم بگیرد كه نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحیح است.
مسأله 1452 ـ اگر شك كند كه نیّت فرادی كرده یا نه، باید بنا بگذارد كه نیّت فرادی نكرده است.
مسأله 1453 ـ اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگرچه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحیح است و یك ركعت حساب می شود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد جماعتش باطل است.
مسأله 1454 ـ اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتداء كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسیده یا نه نمازش باطل است و احتیاط آن است كه نمازش را تمام كند و دوباره اعاده كند.
مسأله 1455 ـ اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و پیش از آنكه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد، می تواند نیّت فرادی كند یا صبر كند تا امام برای ركعت بعد برخیزد و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند. ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بكشد كه نگویند این شخص نماز جماعت می خواند، باید نیّت فرادی نماید.
مسأله 1456 ـ اگر از اوّل نماز یا بین حمد و سوره اقتدا كند و پیش از آنكه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد نماز او به طور جماعت صحیح است و باید ركوع كند و خود را به امام برساند.
مسأله 1457 ـ اگر موقعی برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیّت و گفتن تكبیرة الأحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند ولی سلام را نگوید و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد و بدون آنكه دوباره نیّت كند و تكبیر بگوید حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسأله 1458 ـ مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و بنابر احتیاط واجب قدری عقب تر از امام بایستد و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد كه در ركوع و سجودش جلوتر از امام باشد اشكال ندارد.
مسأله 1459 ـ در نماز جماعت بین مأموم و امام نباید پرده و مانند آن كه پشت آن دیده نمی شود فاصله باشد، و همچنین است بین انسان و مأموم دیگری كه انسان
[238]
به واسطه او به امام متّصل شده است ولی اگر مأموم زن باشد و امام مرد فاصله شدن پرده و مانند آن اشكال ندارد، و فاصله شدن پرده و مانند آن بین زن و مأموم دیگری كه مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است اشكال ندارد، امّا اگر امام و مأموم هردو زن باشند حكمش مانند مردان است كه نباید چیزی بین آنها فاصله شود.
مسأله 1460 ـ اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده یا چیز دیگری كه پشت آن را نمی توان دید فاصله شود، نمازش فرادی می شود و صحیح است.
مسأله 1461 ـ احتیاط واجب آن است كه بین جای سجده مأموم و جای ایستادن امام بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نباشد. و نیز اگر انسان به واسطه مأمومی كه جلوی او ایستاده به امام متّصل باشد بنابر احتیاط واجب باید فاصله جای سجده اش از جای ایستادن او بیشتر از یك قدم معمولی نباشد و احتیاط مستحب آن است كه جای سجده مأموم با جای كسی كه جلو او ایستاده، هیچ فاصله نداشته باشد.
مسأله 1462 ـ اگر مأموم به واسطه كسی كه طرف راست یا چپ او اقتدا كرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد، چنانچه بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نداشته باشد نمازش صحیح است.
مسأله 1463 ـ اگر در نماز، بین مأموم و امام یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است بیشتر از یك قدم فاصله پیدا شود نمازش فرادی می شود و صحیح است.
مسأله 1464 ـ اگر نماز همه كسانی كه در صف جلو هستند تمام شود یا همه نیّت فرادی نمایند اگر فاصله به اندازه یك قدم معمولی بیشتر نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحیح است و اگر بیشتر از این مقدار باشد فرادی می شود و صحیح است.
مسأله 1465 ـ اگر در ركعت دوّم اقتدا كند، قنوت و تشهّد را با امام می خواند و احتیاط آن است كه موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند كند، و باید بعد از تشهّد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر برای سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند، یا نیّت فرادی كند و نمازش صحیح است.
[239]
مسأله 1466 ـ اگر موقعی كه امام در ركعت دوّم نماز چهار ركعتی است اقتدا كند، باید در ركعت دوّم نمازش كه ركعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشیند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، یك مرتبه بگوید و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1467 ـ اگر امام در ركعت سوّم یا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمی رسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا كند.
مسأله 1468 ـ اگر در ركعت سوّم یا چهارم امام اقتدا كند، باید حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد، باید حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد بهتر آن است كه احتیاطاً نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1469 ـ كسی كه می داند اگر سوره یا قنوت را بخواند در ركوع به امام نمی رسد نباید سوره یا قنوت را بخواند ولی اگر خواند نمازش صحیح است.
مسأله 1470 ـ كسی كه اطمینان دارد كه اگر سوره را شروع كند یا تمام نماید به ركوع امام می رسد احتیاط واجب آن است كه سوره را شروع كند یا اگر شروع كرده تمام نماید.
مسأله 1471 ـ كسی كه یقین دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام می رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد نمازش صحیح است.
مسأله 1472 ـ اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است می تواند اقتدا كند، ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد كه امام در ركعت اوّل یا دوّم بوده، نمازش صحیح است.
مسأله 1473 ـ اگر به خیال اینكه امام در ركعت اوّل یا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوّم یا چهارم بوده نمازش صحیح است، ولی اگر پیش از ركوع بفهمد باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1474 ـ اگر به خیال اینكه امام در ركعت سوّم یا چهارم است حمد و سوره بخواند و پیش از ركوع یا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل یا دوّم بوده، نمازش صحیح است، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد لازم نیست آنها را تمام كند.
مسأله 1475 ـ اگر موقعی كه مشغول نماز مستحبّی است جماعت برپا شود،
[240]
چنانچه اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود بلكه اگر اطمینان نداشته باشد كه به ركعت اوّل می رسد مستحبّ است به همین دستور رفتار نماید.
مسأله 1476 ـ اگر موقعی كه مشغول نماز سه ركعتی یا چهار ركعتی است جماعت برپا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوّم نرفته و اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است به نیّت نماز مستحبّی نماز را دو ركعتی تمام كند و خود را به جماعت برساند.
مسأله 1477 ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد یا سلام اوّل باشد لازم نیست نیّت فرادی كند.
مسأله 1478 ـ كسی كه یك ركعت از امام عقب مانده وقتی امام تشهّد ركعت آخر را می خواند می تواند نیّت فرادی كند و برخیزد و نماز را تمام كند و یا انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد.
شرایط امام جماعت
مسأله 1479 ـ امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و نیز امام جماعت بنابر احتیاط واجب باید مرد باشد و اقتدا كردن بچّه ممیّز كه خوب و بد را می فهمد به بچّه ممیّز دیگر مانعی ندارد.
مسأله 1480 ـ امامی را كه عادل می دانسته، اگر شك كند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.
مسأله 1481 ـ كسی كه ایستاده نماز می خواند، نمی تواند به كسی كه نشسته یا خوابیده نماز می خواند اقتدا كند. و كسی كه نشسته نماز می خواند نمی تواند به كسی كه خوابیده نماز می خواند اقتدا نماید.
مسأله 1482 ـ كسی كه نشسته نماز می خواند، می تواند به كسی كه نشسته نماز می خواند اقتدا كند ولی بنابر احتیاط واجب كسی كه خوابیده است نباید به كسی كه نشسته و یا خوابیده نماز می خواند اقتدا كند.
مسأله 1483 ـ اگر امام جماعت به واسطه عذری یا تیمّم یا با وضوی جبیره ای
[241]
نماز بخواند، می شود به او اقتدا كرد ولی اگر به واسطه عذری با لباس نجس نماز می خواند بنابر احتیاط واجب نباید به او اقتدا كرد.
مسأله 1484 ـ اگر امام جماعت مرضی دارد كه نمی تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری كند بنابر احتیاط واجب، نمی شود به او اقتدا كرد.
مسأله 1485 ـ بنابر احتیاط واجب كسی كه بیماری جذام (خوره) یا برص (پیسی) دارد، و كسی كه حدّ شرعی خورده است نباید امام جماعت شود.
احكام جماعت
مسأله 1486 ـ موقعی كه مأموم نیّت می كند، باید امام را معیّن كند ولی دانستن اسم او لازم نیست، مثلاً اگر نیّت كند اقتدا می كنم به امام حاضر نمازش صحیح است.
مسأله 1487 ـ مأموم باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولی اگر ركعت اوّل یا دوّم او ركعت سوّم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را بخواند.
مسأله 1488 ـ اگر مأموم در ركعت اوّل و دوّم نماز صبح و مغرب و عشا صدای حمد و سوره امام را بشنود، اگرچه كلمات را تشخیص ندهد، نباید حمد و سوره را بخواند و اگر صدای امام را نشنود، مستحبّ است حمد و سوره را بخواند ولی باید آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشكال ندارد.
مسأله 1489 ـ اگر مأموم بعضی از كلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است كه حمد و سوره را نخواند.
مسأله 1490 ـ اگر مأموم سهواً حمد و سوره بخواند، یا خیال كند صدائی را كه می شنود صدای امام نیست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صدای امام بوده، نمازش صحیح است.
مسأله 1491 ـ اگر شك كند كه صدای امام را می شنود یا نه، یا صدائی بشنود و نداند صدای امام است یا صدای كس دیگر، می تواند حمد و سوره را به قصد قربت مطلقه بخواند.
مسأله 1492 ـ احتیاط واجب آن است كه مأموم در ركعت اوّل و دوّم نماز ظهر و
[242]
عصر حمد و سوره نخواند و مستحب است به جای آن ذكر بگوید.
مسأله 1493 ـ مأموم نباید تكبیرة الاحرام را پیش از امام بگوید بلكه احتیاط واجب آن است كه تا تكبیر امام تمام نشده تكبیر نگوید.
مسأله 1494 ـ اگر مأموم سلام امام را بشنود، یا بداند چه وقت سلام می گوید، نباید پیش از امام سلام بگوید و چنانچه عمداً پیش از امام سلام دهد اشكال دارد.(1)ولی اگر نیت فرادی كند یا سهواً پیش از امام سلام دهد، نمازش صحیح است و لازم نیست دوباره سلام دهد.
مسأله 1495 ـ اگر مأموم غیر از تكبیرة الاحرام و سلام چیزهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشكال ندارد، ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت می گوید، احتیاط مستحب آن است كه پیش از امام نگوید.
مسأله 1496 ـ مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده می شود، كارهای دیگر آن مانند ركوع و سجود را با امام یا كمی بعد از امام بجا آورد. و اگر عمداً پیش از امام یا مدّتی بعد از امام انجام دهد معصیت كرده و احتیاط واجب آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
مسأله 1497 ـ اگر سهواً پیش از امام سر از ركوع بردارد چنانچه امام در ركوع باشد باید به ركوع برگردد و با امام سر بردارد و در این صورت زیادشدن ركوع كه ركن است نماز را باطل نمی كند ولی اگر به ركوع برگردد و پیش از آنكه به ركوع برسد امام سر بردارد نمازش باطل است.
مسأله 1498 ـ اگر اشتباهاً سر بردارد و ببیند امام در سجده است باید به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده این اتّفاق بیفتد برای زیادشدن دو سجده كه ركن است نماز باطل نمی شود.
مسأله 1499 ـ كسی كه اشتباهاً پیش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد و هنوز به سجده نرسیده امام سر بردارد نمازش صحیح است ولی اگر در هردو سجده از یك ركعت این اتّفاق بیفتد نمازش باطل می شود.
ــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ یعنی بنابر احتیاط واجب به این نماز اكتفا نكند و نماز را اعاده كند.
[243]
مسأله 1500 ـ اگر اشتباهاً سر از ركوع یا سجده بردارد و سهواً یا به خیال اینكه به امام نمی رسد به ركوع یا سجده نرود، نمازش صحیح است.
مسأله 1501 ـ اگر سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است چنانچه به خیال اینكه سجده اوّل امام است به قصد این كه با امام سجده كند به سجده رود و بفهمد سجده دوّم امام بوده سجده دوّم او حساب می شود، و اگر به خیال این كه سجده دوّم امام است به سجده رود و بعد از سر برداشتن از سجده بفهمد سجده اوّل امام بوده متابعت از امام جماعت به حساب می آید و باید بار دیگر با امام به سجده رود و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است كه نما را به جماعت تمام كند و دوباره بخواند.
مسأله 1502 ـ اگر سهواً پیش از امام به ركوع رود و طوری باشد كه اگر سر بردارد به مقداری از قرائت امام می رسد چنانچه سر بردارد و با امام به ركوع رود نمازش صحیح است و اگر عمداً برنگردد بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است و در هردو ركوع باید ذكر را بگوید لیكن احتیاط واجب آن است كه در ركوع اوّل یك ذكر صغیر بیشتر نگوید.
مسأله 1503 ـ اگر سهواً پیش از امام به ركوع رود و طوری باشد كه اگر برگردد به چیزی از قرائت امام نمی رسد، در صورتی كه صبر كند تا امام به او برسد نمازش صحیح است.
مسأله 1504 ـ اگر سهواً پیش از امام به سجده رود، در صورتی كه صبر كند تا امام به او برسد نمازش صحیح است.
مسأله 1505 ـ اگر امام در ركعتی كه قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، یا در ركعتی كه تشهد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهد شود مأموم نباید قنوت و تشهد را بخواند ولی نمی تواند پیش از امام به ركوع رود، یا پیش از ایستادن امام بایستد بلكه باید با علامت و اشاره ای به او حالی كند و اگر نشد صبر كند تا امام تشهّد یا قنوت را تمام كند و بقیّه نماز را با او بخواند.
[244]
چیزهایی كه در نماز جماعت مستحب است
مسأله 1506 ـ اگر مأموم یك مرد باشد، مستحب است طرف راست امام بایستد و اگر زن باشد، مستحب است در طرف راست امام طوری بایستد كه جای سجده اش مساوی زانو یا قدم امام باشد و اگر یك مرد و یك زن و یا یك مرد و چند زن باشند مستحب است مرد طرف راست امام و باقی پشت سر امام بایستند و اگر چند مرد و چند زن باشند مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بایستند.
مسأله 1507 ـ مستحب است امام دروسط صف بایستد و اهل علم و كمال و تقوی در صف اوّل بایستند.
مسأله 1508 ـ مستحب است صفهای جماعت منظم باشد و بین كسانی كه در یك صف ایستاده اند فاصله نباشد و شانه آنان ردیف یكدیگر باشد.
مسأله 1509 ـ مستحب است بعد از گفتن «قَد قَامتِ الصَّلوةُ» مأمومین برخیزند.
مسأله 1510 ـ مستحب است امام جماعت حال مأمومی را كه از دیگران ضعیف تر است رعایت كند و عجله نكند تا افراد ضعیف به او برسند و نیز مستحب است قنوت و ركوع و سجود را طول ندهد مگر بداند همه كسانی كه به او اقتدا كرده اند مایلند.
مسأله 1511 ـ مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذكرهائی كه بلند می خواند صدای خود را به قدری بلند كند كه دیگران بشنوند، ولی باید بیش از اندازه صدا را بلند نكند.
مسأله 1512 ـ اگر امام در ركوع بفهمد كسی تازه رسیده و می خواهد اقتدا كند مستحب است ركوع را دو برابر همیشه طول بدهد و بعد برخیزد، اگرچه بفهمد كس دیگری هم برای اقتدا وارد شده است.
چیزهایی كه در نماز جماعت مكروه است
مسأله 1513 ـ اگر در صف های جماعت جا باشد، مكروه است انسان تنها بایستد.
مسأله 1514 ـ مكروه است مأموم ذكرهای نماز را طوری بگوید كه امام بشنود.
[245]
مسأله 1515 ـ مسافری كه نماز ظهر و عصر و عشا را دو ركعت می خواند مكروه است در این نمازها به كسی كه مسافر نیست اقتدا كند و كسی كه مسافر نیست مكروه است در این نمازها به مسافر اقتدا نماید. یعنی ثواب كمتری دارد. هر چند نماز جماعت افضل از نماز فرادی است.